Saç Dökülme Tipleri Nedir?
Saç telinin, yenilenme dışında, çeşitli nedenlerden dolayı fazla sayıda dökülmesi sonucu başın belirli bölgelerinde deri yüzeyinin görünür hale gelmesi veya tamamen ortaya çıkması yani çıplak bir görünüm kazanması saç dökülmesi olarak bilinir. Saç dökülmesi sadece saç telinin kaybı şeklinde olmaz. Saç telinde meydana gelen kopma, incelme, yoğunluk ve hacim kaybı da benzer görüntüleri ortaya çıkarabilir.
Saç dökülmesine yol açan faktörler
- Can sıkıntısı, stres gibi psikolojik nedenler
- Kullanılan çeşitli ilaçlar (tansiyon ilaçları, şişlik giderici ilaçlar, pıhtılaşma önleyici antikoagülanlar, epilepsi ilaçları, psikiyatride kullanılan bazı ilaçlar, doğum kontrol ilaçları, kanser tedavisinde kullanılan ilaçlar)
- Kandaki başta demir ve çinko olmak üzere bazı mineral madde eksiklikleri,
- Vitamin eksiklikleri,
- Hormonal ve irsi faktörler
- Mevsim değişiklikleri,
- Yanlış saç bakımı (fön, perma),
- Saça sürülen jöle, boya, krem, sprey gibi bibi zararlı kimyasallar,
- Kirlilik,
- Çeşitli cilt hatalıkları, diyabet, lupus gibi hastalıklar ve bazı ateşli hastalıklar,
- Gebelik, adet düzensizlikleri, menopoz
Bu faktörlerin bazıları hem kadınlarda hem de erkeklerde saç dökülmesine neden olan ortak faktörlerdir. Bazıları ise sadece kadınlarda saç dökülmesine neden olur.
Kadınlarda veya erkeklerde görülen saç dökülmesinin kaynağı ve buna bağlı olarak da tipi farklıdır.
Saç dökülmesi, genellikle erkekleri daha çok etkiler. Saç dökülmesinin en yaygın görülen tipi hormonal ve genetik faktörlere bağlı olarak ortaya çıkan ve erkek tipi dökülme olarak adlandırılan saç dökülmesidir.
Saç kaybı, birçok rahatsızlığın göstergesi olarak ortaya çıkar. Saç dökülmesi beş farklı mekanizmada gerçekleşir. Bunlar;
- Telogen effluvium,
- Anagen effluvium,
- Saç foliküllerinin yıkımı,
- Saç folikülü minyatürleşmesi,
- Saç şaftı anomalileri.
- Saç şaftı: saç kökünün bulunduğu, derinin epidermis tabakasındaki yuvadır.
Telogen Effluvium
Telogen Effluvium bir saç dökülmesi mekanizmasıdır. Kıl döngüsündeki karışıklığa bağlı gelişen, tüm saçlı deriyi kapsayan saç kaybıdır. Telogen effluvium fiziksel ve ruhsal hastalık etmenlerine karşı saç kıllarının tepkisidir. Kadınlarda Erkeklere oranla daha çok görülür. Belli bir yaşı yoktur, herhangi bir yaşta olabilir. Nedenlerine göre fizyolojik ve patolojik olarak ikiye ayrılır. Bir kısmı bazı fizyolojik nedenlere bağlıdır ve dökülen saçlar herhangi bir tedaviye gerek kalmadan yeniden çıkar.
Bebeklerde doğumda var olan saçların dökülmesi bu türden bir dökülmedir. Yine hamilelik ve sonrasında görülen saç dökülmeleri de kendiliğinden çıkar. Ancak, yeterli ve dengeli beslenme, gerekirse vitamin ve mineral takviyeleri dökülen saçların yeniden çıkışını çabuklaştırır. Fizyolojik nedenlere bağlı bu türden dökülmeler bir hastalık belirtisi değildir ve sebebi kesin olarak bilinmemektedir.
Patolojik telogen effluvium ise stres ve çeşitli hastalıklarda görülür. Patolojik telogen effluvium türü saç dökülmesinde tetikleyici faktörlerin ortaya çıkmasından 3-4 ay sonra dökülme görülür.
AIDS, Tifo, malarya, kanamalı ateş gibi bakteriyel ve viral hastalık, yüksek ateş yapan diğer hastalıklar telogen effluviuma neden olabilir.
6 aydan kısa süren Telogen effluvium akut, 6 aydan uzun süren telogen effluvium ise kronik telogen effluvium adını alır. Telogen dökülmenin en yaygın olanı akut telogen effluvium’dur.
Anagen Effluvium
Anagen effluvium büyüme evresindeki saçların dökülmesidir. toksik etkilerle, kıl foliküllerinde yaşanan yapısal bozulma sonucu anagen kılın ani olarak dökülmesidir. Anagen effluvium nedeniyle meydana gelen dökülme tüm saçlı deriyi kapsayan yani diffüz dökülmedir. anagen kılların dökülmesi hiçbir zaman normal görülemez.
Kanser hastalarının ilaçlı tedavisinde (kemoterapi) meydana gelen dökülme bu tip dökülmeye örnektir. Kemoterapide kullanılan ilaçlar kanser hücrelerini yok ederken aynı zamanda saç hürelerine de zarar vermekte, saç foliküllerinde yapısal bozulmalara sebep olmaktadır.
Civa ve talyum zehirlenmeleri, radyasyona maruz kalma, bazı bitkisel toksinler, çok şiddetli düzeyde protein eksikliği anagen effluvium nedenleri arasında sayılabilir. Anagen effluviumda saç dökülmesi çok ani gelişir. Birkaç haftada saçlarının % 90’ı dökülebilir. Bu tür dökülmeye sebep olan zehir veya benzer etki yapan kimyasaldan uzak kalındığı zaman saçlar yeniden çıkar.
Kadınlarda ve erkeklerde yaşanan saç dökülmesi tipleri
Androgenetik alopesi- erkek tipi saç dökülmesi
Toplumda en sık rastlanan saç dökülme tipidir. Kaynağı erkeklik hormonlarıdır. Testesteron hormonunun saç köklerine etki ederek dökülmeye neden olan dihidrotestesteron formuna dönüşümünün artmasıyla ortaya çıkar. Erkek tipi saç dökülmesi kadınlarda da görülebilmektedir. Kan seviyesinde dihidrotestesteron hormonu seviyesinin yükselmesi sonucunda kadınlarda da androgenetik saç dökülmesi yaşanabilir.
Kadınlarda erkek tipi saç dökülmesi sorunu
Erkek tipi saç dökülmesi %20-30 oranında kadınlarda da görülmektedir. Ancak, bu tip saç dökülmesinin şekli kadınlarda erkeklerden farklı olur. Kadınlarda görülen erkek tipi saç dökülmesinde ön saç çizgisi korunur, daha az oranda saç kaybı meydana gelir. Daha çok saçın incelmesi ve özellikle başın üst kısımlarında saç seyrelmesi şeklinde kendini gösterir. Kadınlarda çoğunlukla diğer saç dökülmeleriyle karıştırılır.
Saç koparma hastalığı (trikotilomani)
Kişilerin saçlarını çekmeyi bir takıntı haline getirmeleridir. Bu hastalık, dürtü kontrol mekanizmasında yaşanan bir bozukluktan kaynaklanır. Bu hastalığa yakalanan kişiler saç ya da kıllarını yolmaktan bir tür haz alıp rahatlama duygusu yaşarlar. Saç yolma davranışı nedeniyle kafada saç seyrelmesi ve kellik meydana gelebilir. Saç koparma hastalığının belli bir yaşı yoktur. Çocukluk veya erişkinlik döneminde de görülebilir.
Alopecia Areata (Saç kıran)
Genellikle saçlı deri yüzeyinde ara-ara bir tane veya çok sayıda bozuk para şeklinde dökülmeler meydana gelir. Çocuk ve gençlerde daha çok görülür. Hem kadın hem de erkeklerde görülebilen bir hastalıktır.
Mantar enfeksiyonuna bağlı olarak oluşabilir. Başka etmenler de bu tür dökülmeye neden olabilir.
Diffüz Alopesi
Saç dökülmesinin, bölgesel dökülmelerin dışında, tüm saçlı deriyi kaplaması haline diffüz dökülme denir.
Doğal saç dökülmesi
Saçlar normal yaşam süresinin sonunda kendiliğinden veya fiziksel etkilere bağlı olarak dökülür. Normal yaşam döngüsünü tamamlayan saç telinin, köküyle olan bağlantısı azalır, yaşam döngüsünün sonunda saç teli düşer. Günlük olarak bu şekilde 50 -150 tel saçın dökülmesi normaldir. Yeni doğan bebeklerin saçlarının dökülmesi, hamilelik esnasında veya doğumdan sonra görülen saç dökülmeleri doğal saç dökülmeleridir.
Enfeksiyona Bağlı Saç Dökülmesi
Enfeksiyonlar genel vücut dengesini olumsuz etkilediğinden saç hücrelerini de olumsuz etkiler. Bazı enfeksiyon hastalıkları doğrudan cildi hedef alır ve cilt yüzeyinde tahrişlere yol açar.
Demir eksikliği anemisi sonucunda yaşanan saç dökülmesi
Anemi kandaki demir eksikliği bağlı bir rahatsızlıktır. Adet kanamaları nedeniyle kadınlarda çok görülen bir saç dökülmesi nedenidir.
Anemi, saç dökülmesine ilave olarak saçlarda yoğunluk kaybı ve cansızlık da oluşturur, tırnaklarda kırılmalara yol açar
Yanlış beslenme sonucunda yaşanan saç dökülmesi
Vitamin ve mineral eksikliği örneğin demir, çinko eksikliği saç köklerinin normal gelişimini olumsuz etkiler saç dökülmesine yol açar. Sorunu önleyebilmek için vitamin ve mineral takviyeleri yapılabilir. Yeterli ve dengeli beslenmeye dikkat etmek daha doğru bir davranıştır.
Yaşın saç dökülmesine etkileri
Saç dökülmesi yaşa bağlı değildir. Her yaş döneminde saç dökülmesi görülür. Ancak, farklı yaşlarda farklı saç dökülme tipleri görülür. Özellikle genetik ve hormon seviyelerine bağlı saç dökülmeleri ergenlik sonrası dönemlerde ortaya çıkar. Saç dökülmesi bebeklerde bile görülür. Kanserin ilaçlı tedavilerinde kullanılan ilaçlar her yaştaki hastada saç dökülmesine neden olur.
Saç dökülmesinin tedavisi için erken müdahale önemlidir.
Kişilerin saç bakımı adına yaptığı yanlışlar;
Saç dökülmesinin bilinen nedenlerinden başka, kişilerin kendi elleriyle yaptıkları bazı yanlış uygulamalar da saç dökülmesine neden olur. Bunların başında uzmanına danışmadan ve içeriğini bilmeden saça sürülen kimyasallar, saç şekillendiricileri, alkol ve sigara kullanımı gelir.
- Saça asılma kuvveti uygulayan gergin bağlama şekilleri
- Saçı yanlış tarakla ve fazla kuvvet uygulayarak tarama
- Beslenmeye dikkat etmeme
kişilerin kendi elleriyle yaptıkları saç dökülme nedenleridir.
Sağlıklı saçlara sahip olabilmek için beslenmeye dikkat etmelidir. Saçlara jöle, sprey saç boyası, saç kremi gibi kimyasallar sürülmemelidir. Beslenmede vitamin ve mineral içeren ve genellikle çiğ olarak tüketilen meyve ve sebzelere ağırlık verilmelidir.
